Avşarlar (Afşarlar)

On birinci yüzyıldan itibaren, mühim roller oynamak suretiyle, adlarını
zamanımıza kadar yaşatmış Oğuz boyu. Bozokların Yıldızhanoğulları
kolundandırlar.

Büyük Selçuklu Devleti'nin kuruluşundan önce, diğer Oğuz boyları ile
beraber, Kıpçak çölünde yaşarlardı. 1135-1136 yıllarında, reisleri
Arslanoğlu Yakub Bey kumandasında gelerek Huzistan’a yerleştiler.
Yakub’dan sonra Afşarların başına Aydoğdu bin Küşdoğan geçti. Şumla
lakabıyla anılan bu bey, Büyük Selçuklu Devleti’nin zayıflamasından
faydalanarak, Huzistan’da Selçuklu hakimiyetine son verdi ise de,
1159’da Irak Selçukluları sultanı Melikşah gelerek tekrar Huzistan’a
hakim oldu. Bu devrede, Şumla da Melikşah’ın hizmetine girdi. 1194
yılında, Abbasî halifesi En-Nasır li-Dinillah, veziri İbn-ül-Kassab
kumandasında Huzistan bölgesine bir ordu gönderdi. İbn-ül-Kassab,
Huzistan’ın başşehri Tuster’i ve birçok kaleleri zaptettikten sonra,
Şumla’nın ailesini ve çocuklarını toplayıp Bağdat’a götürdü. Böylece
Huzistan’daki, Avşar Şumla ve oğullarının hakimiyeti sona erip, ülke,
halifenin topraklarına katıldı.

Diğer taraftan Malazgirt Savaşı'ndan sonra, Anadolu’ya Türkmenlerle
beraber göç eden Afşarlar, Selçuklu Devleti’nin uç bölgelerine
yerleştirilmişlerdi.

Nitekim, Anadolu’da yerleşim yerleri arasında Avşar adı, Kayılardan
sonra ikinci sırada gelmektedir. Bu yer adları, Avşarların, Türkiye’nin
fetih ve iskanında Kayı ve Kınıklar gibi birinci derecede rol
oynadıklarını göstermektedir. Yine kaynaklara göre, Karamanoğulları
Beyliğini kuran ailenin, Avşar boyuna mensup olduğu belirtilmektedir.
Osmanlı ve İran tarihinde önemli rol oynayan Avşarlar, Anadolu’ya on
üçüncü yüzyılda göç edenlerdir. Bu ikinci göç hareketi sırasında
Anadolu’ya gelen Avşarların bir bölümü, Akkoyunlular'ın İran’ı ele
geçirmesi üzerine, Mansur Bey önderliğinde İran’a giderek Huzistan’a
yerleşti. Anadolu’da kalanlar ise; daha çok Malatya ve Doğu Anadolu’da
bulunuyorlardı. Bunlardan büyük bir bölümü, on altıncı yüzyıl
başlarında İran’a göçerek Urmiye’den Herat’a kadar olan geniş bir
bölgede yerleştiler ve Nadir Şah, 1736’da, bunlardan Afşarlar
hanedanını kurdu.

İran Afşarları; Mansur Bey Afşarları, İmanlu Afşarları, Alplu
Afşarları, Usalu Afşarları, Eberlu Afşarları olmak üzere, başlıca beş
büyük oba idi.

Safevî hükümdarı Birinci Şah İsmail, Afşarları sınır koruyucusu olarak
Horasan’a yerleştirdi. Safevîler'in zayıfladığı bir dönemde, Afşarların
lideri Nadir; Afşar, Celayir ve diğer Türkmenleri etrafında topladı ve
İkinci Tahmasp’ın hizmetine girdi. İran topraklarından Afganları
çıkarınca, nüfuzu arttı. Sonra İkinci Tahmasb’ı tahttan indirerek
yerine Üçüncü Abbas’ı şah yaptı. Kendisini de saltanat vekilliğine
getirdi. 1736’da da kendi şahlığını ilan etti. 1737’de Hindistan
seferine çıkarak Delhi’ye kadar ilerledi. Bir suikasttan sonra, idareyi
sertleştiren Nadir Şah, Afşar ve Kaçar Beyleri tarafından öldürüldü.
Horasan’ı yöneten torunu Şahruh’un ölümünden sonra, İran Afşar yönetimi
de sona erdi.

İran Afşarları, günümüzde, Urmiye gölünün kuzey batısında Hemedan,
Kirmanşah, Nişabur, Kerman’ın güneyinde dağınık halde yaşamaktadırlar.

Afşarlar, halis Türk olup, İran’dakiler hariç hepsi Sünnî ve Hanefîdirler.

Afşarlar, güler yüzlü, iyimser, hayat dolu, sakin ve terbiyeli
insanlardır. Kadınları çok çalışkandır. Ünlü Afşar kilimleri, bu
çalışkan kadınların el emeğidir.

Günümüzde yerleşik olmalarına rağmen, bir kısmı, âdetlerini devam
ettirmektedirler. Bugün Kayseri’nin Pınarbaşı kazasının merkez
nahiyesine bağlı bir kısım köyler ile, aynı kazanın Pazarören nahiyesi
köylerinden pek çoğu, Sarız kazası ve Tomarza’nın Toklar nahiyesi
köylerinin yarısından fazlası, Avşarlara aittir. Ayrıca Adana’ya bağlı
mağara kazası köylerinden Ayvad ve Ağdaş alanı köyleri de, Avşarlar
tarafından iskân edildiği gibi, Çukurova’da mevcut bazı Avşar
köylerinden başka Kastamonu, Bolu, Muğla, Isparta ve Antalya
yörelerinde pek çok Avşar köy adına rastlanır.