Renk

Işığın kendi öz yapısına veya cisimler tarafından yayılma şekline bağlı olarak göz üzerinde yaptığı etkidir.

Çeşitli cisimlerden yansıyarak gelen ışınların görsel algı sonucu
kişide oluşturduğu duygudur. Diğer bir deyişle renk Işığın cisimlere
çarptıktan sonra yansıyarak görme duyumuzda bıraktığı etkiye denir.
Güneşli bir günde renklerin daha parlak ve canlı olmaları, kapalı
havada ise parlaklığını ve canlılığını kaybetmeleri ve olduklarından
koyu görünmeleri rengin ışığa bağlı olduğunu gösterir. Işık olmadığı
zaman herşey, şekil ve renk olarak karanlıkta kaybolur. Fizikçi Isaak
Newton 1676’da, prizma yardımı ile güneş ışığının kırılmasını sağlamış
ve renklere ayrışan tayfını net bir şekilde göstermiştir. Güneş ışığı
bir prizmadan geçirilince 7 renk grubu meydana gelir. Güneş ışığında
depo olmuş bu renkler bir eşya üzerine geldiğinde o cisim renklerin bir
kısmını yutar, bir kısmını da yansıtır. Bu olayın sonucunda cisimler
bize yansıttığı renkte görünürler. Güneş ışığındaki renk grubunun
uçları birleştirilirse de renk çemberi meydana gelir.

Bir görme olayında :

* Işınların göze gelmesi --- Fiziksel
* Bu ışınların karşısında gözde ortaya çıkan işlemler --- Fizyolojik
* Cismin beyinde algılanması --- Psikolojik bir olgu olarak ortaya çıkmaktadır.

Çeşitli renk duyguları oluşturan ışınların dalga boyları farklıdır.
Kırılma açısı en küçük olan ışın kırmızı, en büyük olan ışın mordur.(
güneş tayfında izlenen sıra ) Renkli boyaların aynı oranda
karıştırılmasıyla siyahlığın olmasına karşın, renkli ışınların aynı
oranda bir araya gelmesiyle beyazlığın oluşması ışık ve boyanın
bünyelerinin farklı olmasından kaynaklanır. Renklerin tümünün bir araya
gelmesiyle ortaya çıkan beyazlık ve siyahlık aslında renksizliktir.
Gerek siyah, gerekse beyaz renk olarak anılmazlar, nötr renklerdir.

IŞIK - GÖLGE : Modelin hacim ve derinliğinin belirgin hale gelmesini
sağlayan kavrama ışık-gölge denir. Işık kaynakları güneş, ay ve suni
aydınlatma araçlarıdır. Işık kaynağı eşyanın her tarafını aynı derecede
aydınlatmaz. Işığa yakın olan yerler aydınlık, ışığı görmeyen ve uzak
yerler karanlık, ışık ve gölge arasında kalan yerler ise eşyanın esas
rengini verir. Işığın aydınlatma derecesine ton denir. Bir kaynaktan
aydınlatılan varlıkların ışık ve gölge durumunu incelersek başlıca 4
değer görürüz.

1- Açık ton ( ışıklı kısım ): Işığın eşya üzerine doğrudan doğruya
geldiği en aydınlık kısımdır. Bu kısım eşyanın öz rengini vermez.

2- Öz ton :Işığın eğik olarak geldiği olarak geldiği, yansımaların ve
parlamaların olmadığı kısımdır. Bu kısım eşyanın öz rengini verir.
Yuvarlak cisimlerde bu bölge açık tonla koyu ton arsında bir geçiş
yaptığı için bu kısma pasaj denir.

3- Koyu ton ( öz gölge ): Eşyanın ışık almayan, en koyu olan kısımdır.
Açık - koyu ton, bir rengin ışıktan gölgeye geçerken aldığı ton
dereceleridir.

4- Düşen gölge : Eşyanın fona ya da zemine düşen gölgesidir. O eşyanın
biçimini yansıtır. Eşya üzerindeki ışığın yansıması ile fon üzerinde
meydana gelen aydınlatmaya ise refle denir.

Işık tüm cisimlerin rengini şu üç renk faktörünün belirlediğini akıldan çıkarmayalım

a) Öz renk ( Lokal renk ) : Objenin - cismin kendi asıl rengi,
b) Işığa göre değişen renk (tonal renk ): Işık ve gölgenin etkisinin sonucu olarak görülen değişmiş renk,
c) Yansıma renk :Çevredeki diğer objelerden yansıyan renkler.

Bu üç faktörü de şunlar etkiler ;
d) Işığın rengi,
e) Işığın yoğunluğu,
f) Aradaki atmosfer.

ANA RENKLER:
Kırmızı
Mavi
Sarı

ARA RENKLER:
Yeşil
Turuncu
Mor

TARAFSIZ ( NÖTR ) RENKLER:
Beyaz
Siyah
Gri

İki ana rengin karışımıyla ortaya çıkan ara renk, karışıma katılmayan
ana rengin tamamlayıcısıdır. Aynı zamanda birbirinin gerçek gücünü
ortaya çıkartıp birbirlerini harekete geçirdiklerinden birbirlerine
karşıt renklerdir.

Kırmızı----------Tamamlayıcısı ------------- Yeşil
Mavi ------------ Tamamlayıcısı -------------- Turuncu
Sarı ------------- Tamamlayıcısı --------------- Mor

Hue - Renk: Bir rengi diğerinden ayıran niteliktir. Hue, renk
tekerleğinde ya da spektrumunda rengin durumunu gösterir. Kırmızı, sarı
diye adlandırdığımız kavramlar hue ( renk )' tir.

RENKLERİN GENEL SINIFLANDIRILMASI

KONTRAST / ZIT RENKLER

Sarı ------------------ Mor
Kırmızı --------------- Yeşil
Mavi ------------------ Turuncu

ARMONİ / BÜTÜNLEYİCİ RENKLER

Mor ------------------ Mavi
Kırmızı -------------- Orange
Sarı ----------------- Yeşil

RENKLERİN ETKİLERİ

Mekan içindeki konumlarına göre değişiktir.

TURUNCU

Üstten Koruyucu, himaye edici
Yandan Sıcak, cana yakın
Alttan Yakıcı

KAHVERENGİ

Üstten Ağır,örtücü
Yandan Toprak gibi kuşatıcı Yersel, toprağımsı,
Alttan Emniyetli

AÇIK MAVİ

Üstten Hafif,göksel,uçma isteği
Yandan Soğuk,uzaklaştırıcı
Alttan Düz pürüzsüz harekete geçirici

SARI

Üstten Hafif, açık, neşeli
Yandan Teşvik, tahrik edici, Ayaklandırıcı, Uyarıcı
Alttan Zıplama hissi

SICAK - AÇIK RENKLER

Üst : Fikri çalışmayı hızlandırıcı
Yan : Aktiflik verici, yakınlık hissetme
Alt : Kolaylaştırıcı, Hafifletici

SICAK - KOYU RENKLER

Üst : Kavrayıcı, örtücü, ağır,
Yan : Kavrayıcı, çevreleyici, enerji dolu, saran, kuşatan
Alt : Yürüme ve basma, emniyetli, yersel, sağlam

SOĞUK - AÇIK RENKLER

Üst: Yükseklik,aydınlatıcı
Yan : Soğuk, uzaklaştırıcı
Alt : Koşmayı teşvik edici

SOĞUK - KOYU RENKLER

Üst : Tehdit edici, kaygı uyandırıcı
Yan : Soğuk, hüzünlü
Alt : Hareketleri ağırlaştırıcı, yere çekim.

Sıcak ve koyu - sıcak: Renklere sahip elemanlar, ön plana çıkarlar.
Soğuk ve Açık - soğuk: Renkler ise geri planda kalırlar.

DEĞER ( VALUE ) : Bir rengin açıklık veya koyuluk derecesini gösterir.
Açık mavi ile koyu mavi arasında ton farkı vardır. Siyahtan beyaza
doğru gri tonlarını gösteren 10 kademeli bir ton çubuğunda en parlak,
ışıklı rek beyaz en koyu ışıksız renk ise siyahtır. Renklerin değerini
siyah ve beyaz ilavesiyle değiştirmek mümkündür.

YOĞUNLUK ( DOYUM DERECESİ ) : Rengin doyum kalitesi ya da şiddetinin
ölçüsüdür. Spektrumdaki renklerin doyum kalitesi en üst düzeydedir.



SARI - YEŞİL SARI TURUNCU
Tevazu Hafif Alçak
YEŞİL KIRMIZI
Pasif Aktif


SICAK - SOĞUK RENKLER
MAVİ MOR EFLATUN
Soğuk Ağır Yücelik


RENK SPEKTRUMU



RENKLERİN PSİKOLOJİK ÖZELLİKLERİ : Ateşin sarı - kırmızı rengi sıcak
renk çağrışımını; buzun mavi - yeşil rengi soğuk renk çağrışımını
oluşturması, rengin sıcak ve soğuk renkler olarak ikiye ayrılmasına
neden olmaktadır.

SICAK RENKLER : Kırmızı, sarı, turuncu
SOĞUK RENKLER : Yeşil, mor, mavi

Ara renklerden mor ve yeşil kendilerini oluşturan sıcak ve soğuk
renklerin miktarına bağlı olarak değişir. Kesin bir sınır koymak mümkün
değildir. Renk, görsel olarak algılanan, bir çok duygusal etkinliğe
sahip olan ve estetik amaçlara hizmet veren bir elemandır.

Rengin yapısal niteliklerine bağlı olarak duygusal etkinlikleri aşağıda özetlenmektedir.

1- Renk kullanıldığı mekanı etkilemektedir. Örneğin bir mekanda parlak
renklerin yoğun olarak kullanılması heyecan ve neşeli bir etki
yaratırken; sakin ve pastel tondaki renkler dinlendirici bir etki
yaratmaktır.
2- Mekana birlik ya da çeşitlilik kazandırır. Sıcak veya soğuk grup
içindeki benzer renk düzeni veya tek renkten oluşan bir düzen birlik
duygusuna katkıda bulunurken; farklı renklerden oluşan bir düzen
çeşitlilik duygusu vermektedir.
3- Malzemenin öz - niteliğini ifade eder
4- Renk formu belirler. Bir çizgi, iki boyutlu bir yüzey ya da üç
boyutlu bir hacim, çevresiyle, geri planıyla karşıt renklerin
kullanımıyla belirlenmektedir.
5- Oranları etkiler, yatay çizgilerde zıt renklerin kullanımı genişlik
duygusunu, düşey doğrultularda kullanımı ise yükseklik duygusunu
uyandırmaktadır.
6- Ölçeği ortaya çıkartır, belli eder. Tek renkli elemanlardan oluşan
bir yapının ölçeğini uzaktan belirlemek güçtür, ancak yapı elemanları
zıt renklere sahip ise ölçeği uzaktan daha kolay anlaşılmaktadır.
7- Ağırlık duygusu oluşturur. Koyu renkli elemanlar ağır, açık renkli elmanlar ise daha hafif görünmektedir.

RENKLERİN ALGILANAN ETKİLERİ / ANLAMI

MAVİ : Koyu tonlarda ya da yoğun olarak kullanıldığında moral bozan,
kasvet veren bir etki, açık tonlarda kullanıldığında veya beyazla
karıştırıldığında yatıştırıcı ve güven veren bir etki yaratmaktadır.
Mavi sindirmeyi ve korumayı sembolize eder.

YEŞİL : Kullanıldığı mekanda sakin, barışçıl, hassas, yumuşak bir etki yaratmaktadır. Neşe ve sükuneti ifade etmektedir.

SARI : Kullanıldığı mekanda uyaran, neşelendiren, dikkat çeken bir etki yaratmaktadır. genişlemeyi, iletişimi ifade etmektedir.

KIRMIZI : Kullanıldığı mekanda heyecanlandırıcı, uyarıcı bir etki
yaratır. Beyazla karıştırıldığında cana yakın bir etki uyandırmaktadır.
Kırmızı enerji ve gücü ifade eder.

PEMBE : Küçük alanlarda kullanıldığında zenginliği ve önemi vurgular, geniş alanlarda ise rahatsız edici bir etki yaratmaktadır.

KAHVERENGİ : Kullanıldığı mekanda mutsuz, kederli ve melankolik bir
etki yaratmaktadır. Ancak sarı veya beyazla birleştirildiğinde
dinlendirici ve rahatlatıcı bir etki yaratmaktadır.

GRİ : Maviye doğru giden tonlarda kullanıldığında kasvetli, beyaza
doğru giden tonlarda kullanıldığında ise huzurlu bir etki yaratmaktadır.

BEYAZ : Kullanıldığı bir mekanda güneş ışığını yansıtıyorsa uyarıcı, neşeli bir etki yaratmaktadır.

Her ögede olduğu gibi renk ögesinde de doğanın verileri çok zengindir.
Doğadaki zengin renk armonileri de çeşitli zıtlıklar içerirler. Doğada
serbest bir düzen içerisinde bulunan renkler kendi yerlerini alırlar.
Sanatçı ise bu renk yaklaşımlarını kişisel anlatım istekleri
doğrultusunda düzenleyerek yorumlar. Renkler bir araya geldiklerinde
bir değer kazanırlar veya kazandırırlar. Renk ilişkileri ya bir
uygunluk ya da zıtlık çerçevesi içersinde oluşur. Renk uygunlukları
armoniyi teşkil eder. Genel olarak etkili, güzel, anlaşılır armoniler
renk zıtlıklarına dayanırlar. Bir düzenlemede renk armonileri, genel
olarak zıt renklerin birliğinden doğan renk uyumlarıdır.

RENK

Ekşi : Hava prensibi = Sarı - Limon - Turunçgiller
Tuzlu : Su prensibi = Yeşil, yeşil - mavi - lahana, pırasa
Tatlı : Ateş prensibi = Kırmızı, pembeye kadar - elma
Acı : Yer prensibi = Derin maviden viyolete kadar – patlıcan

( Newton, Chevral ( Şevral )-, Helmholtz ( Helmaz )-,Empresyonistler renk üzerine araştırma yapmışlardır.)
Işınların tümünü alan bir yüzey hepsini olduğu gibi yansıtırsa söz
konusu yüzey beyazdır. Siyah cisimler ise gelen ışığın hepsini yutar.
Kırmızı cismin bu rengi, kırmızı hariç bütün ışınımları yutarak
alıkoymasından kaynaklanır. Eğer bütün ışınımlar eşit oranda yutulursa
cisim gri gözükür. Şu halde renk maddenin ışık üzerine etkime tarzından
başka birşey değildir ve Tundall' ın ifadesine göre ışığın uğradığı
işlemin sonucudur. ( Dalga boyu en kısa kırmızı, en uzun mor dur. )

Bu güne kadar yapılan uygulamalar üç anlayışı ortaya koymuştur. Bunlar;
Işık - gölgeci, Renkçi ışık gölgeci ve renkçi anlayışlardır.
İzlenimcilere kadar ki ışık - gölgeci anlayıştaki ışık - gölge, koyu -
açık olarak düşünüldüğünden koyu - açık kontrastlarına elverişli
olmayan renk, içersine grileri alarak renklilik özelliğini kaybeder.
Işık ve gölge ayrı ayrı renklerle değil rengin en koyusundan en açığına
kadar değişik değerlerle gerçekleştirilmiştir. Bunlara bakıldığında ilk
izlenim zaten renk değil koyu ve açıktır. Işık - gölgeci anlayışın bir
çok uygulamalarında ışığın sarı - turuncu gölgenin koyulaştırılmış sarı
- turuncu ile gerçekleştirildiği görülür. Koyu; açığa, hafifletilmiş
bir geçiş ile bağlanır. Yalnız, izlenimciler ışık - gölge
uygulamalarında güneş tayfındaki renkleri seçtiler.( Mor, lacivert,
mavi, yeşil, sarı, turuncu, kırmızı ) Işıkta ayrı, gölgede ayrı renk
uyguladılar. Genel olarak gölgede mavi, yeşil - mor gibi soğuk tonları,
ışıklarda turuncu,sarı gibi renkleri kullandılar. Geçişlerde ise ya
sarı - mor ya da kırmızı , yeşil aracılarını seçtiler. O halde renkçi
ışık gölgeci anlayışta ışık ve gölge, ilkinde olduğu gibi koyu - açık
kontrastlarıyla değil, renk kontrastlarıyla oluşmaktadır. Renk
kontrastları, koyu - açık kontrastlarını kabul etmez. Bunun içindir ki
renkçi ışık gölgeciler, resimlerinde renk ilişkilerine dayanan bir
evren ortaya koyarlar.