MASAÜSTÜ YAYINCILIK // Grafik-Tasarım

Grafik çizgiyle haberleşmektir; yani üreten bir çizgi çizecek, bu
çizgiye bir espri, bir anlam verecek, bu çizgi baskı teknikleriyle
çoğaltılarak dağıtılacak ve bu çizginin verdiği mesaj, o çizgiye bakan
kişi tarafından doğru olarak algılanacak... işte üreticiden tüketiciye
olan bu akışa grafik denir.
Tasarım ise belli bir amaca yönelik
üretici bir düşünce sonucudur. Tasarlamak, bir düşünceyi, bir hareketi
gerçekleştirmek için zihinde hazırlık yapmaktır. Kendi içinde yapısı
olan ve bu yapıya temel oluşturan bir planlamaya sahiptir.
Grafik tasarım terimi ilk kez 20. yüzyılın ilk yarısında metal
kalıplara oyularak yazılan ve çizilen daha sonra da çoğaltılmak üzere
basılan görsel malzemeler için kullanılmıştır
İnsanın çevresinde gördüğü, okuduğu, işlediği her şey grafiğin etki
alanı içindedir. Afişler, ilanlar ve kitaplar gibi basılıp çoğaltılarak
kitlelere ulaştırılan üretimler, grafik tasarımcının biçimlendirdiği
malzemelerden bazılarıdır.
Her grafik ürünün ilk vazifesi bir mesaj iletmek, bir ürün ya da
hizmeti tanıtmaktır. Grafik tasarım her nerede kullanılırsa
kullanılsın, genel olarak bir haberleşme problemine çözüm arar. Bu
sebeple grafik tasarımın hayati unsuru haberleşmedir. Grafik tasarım,
problemleri genellikle iki boyutlu yüzeyler üzerinde çözer.
Grafik tasarımcı ise çizgisini, beynini ve zamanını iyi kullanan,
estetik ve teknik kültürü olan, mevcut malzemelerle iyi yemek yapan bir
aşçıdır. Profesyonel bir tasarımcı, ilkel yada çok gelişmiş her türlü
araç ve gereçle çalışabilir. Masaüstü yayıncılık araçları ve yazılımlar
profesyonelin işini kolaylaştırır, ancak hiçbir amatörden bir
profesyonel yaratamaz. " Tasarım beyinde, yaratıcılık ise ruhta
filizlenir."
Yakın bir zamana kadar bütün tasarımcılar çalışmalarını resim kağıtları
üzerine hazırlamaktaydı. Metin yazarları ise daktilolarla çalışmak
zorundaydı. Masaüstü yayıncılık teknolojisi, bütün bu çalışmaları
bilgisayar ekranına taşıdı ve önceleri sadece bir grup yada ekip
tarafından yapılabilen bir işi artık tek kişi de yapabiliyordu. Ayrıca
masaüstü yayıncılık; para ve zaman tasarrufu sağlar ve bütün tasarımlar
ekran üzerinde baskıya hazır hale getirilebilir.
Bu teknoloji ile ilgili ilk araştırmalar, 1970'lerin sonlarında San
Francisco'da Xerox Araştırma Merkezi'nce yürütülmüştür. Fakat gerçek
anlamda masaüstü yayıncılık, Apple firmasının 1984'te ürettiği
"Macintosh" bilgisayarlarla başlamıştır. "Mac"lerin en belirgin
özellikleri; kullanıcı dostu olmaları ve kolay işletilmeleriydi,
bilgisayara "fare"(Mouse) adı verilen küçük bir kumanda aleti
eklenmişti. Kullanıcı, fareyi elle komuta ediyor, ekrandaki imleci
hareket ettirerek yada üzerindeki düğmeye basarak birçok işlemi
yapabiliyordu.
Adobe Systems firmasından Dr. John Warnock, Apple bilgisayarlarını
üreten Steven Jobs ve ortağı Steve Wozniak ve Aldus firmasından Paul
Brainard masaüstü yayıncılığın mimarlarıdır. Warnock, "Postscript"
sözcüğünün isim babasıdır. Postscript; bilgisayar programlama dilidir,
fakat aynı zamanda da bir işletim sistemidir, işletim sistemi,
bilgisayarın içine gizlenen ve ne yapılması gerektiğini fısıldayan
küçük bir çocuğa benzetilebilir, işletim sistemi, kullanıcı ile yazılım
arasında köprü kurar.
"Masaüstü" sözcüğü ilk olarak 1984 yılında kullanılmaya başladı. O
yıllarda Aldus firmasının başkanlığını yürüten Paul Brainard'ın hedefi
şuydu, düşük fiyatlı mikrobilgisayarlarla lazer yazıcılarının
işlevlerini baskıya hazır tasarımlar yaratacak biçimde bir araya
getiren bir program geliştirmek. Brainard, masaüstü kavramını buldu ve
Aldus firması; yazı tasarımı, yayına hazırlama ve üretim işlevlerini
kişisel bilgisayarların dünyasına sokan bir yazılım programı
geliştirdi.(PageMaker) Artık bütün gazeteler, dergiler, kitap ve
broşürler yazılım ile tasarlanıyordu. Bu ilk adımdan sonra, masaüstü
yayıncılığa yönelik birçok yeni yazılım üretildi ve her yeni yazılıma
yeni özellikler eklendi. Brainard, yüksek teknolojiye dayalı bu yeni
grafik iletişim yönteminin profesyonel bir tasarımcının yetenekleriyle
boy ölçüşebileceğine hiçbir zaman inanmamış ve şunları söylemiştir:
"Görsel tasarımın yöneldiği hedef kitlenin ihtiyaçlarında hiçbir azalma
olmadı. Tasarımcının alet çantasındaki geleneksel araç-gerecin yanına
şimdi bir de yazılım eklenmiştir. PageMaker, tasarım araçlarını
destekleyici bir işleve sahip olabilir, ama yaratıcılığa hiçbir zaman
katkıda bulunamaz."
Bir masaüstü yayıncılık sistemi; donanım (hardware) ve yazılımdan
(software) oluşur. Donanım; bilgisayar, yazıcı ve tarayıcı (scanner)
gibi elektronik ve mekanik parçalardır. Yazılım ise donanımı harekete
geçiren unsurdur, yani; programlardır. Programlar, bilgisayara bir
işlemi nasıl yapacağını bildiren direktiflerden oluşur. Bu direktifler,
işletim sistemini devreye sokar.
Bir masaüstü yayıncılık sistemi için gerekli olan araçlar, Kişisel
bilgisayar, Yazıcı(printer), Tarayıcı(scanner), Modem ve Program
Yazılım(software)ından oluşur.
Piyasada bulunan bilgisayarlar arasında masaüstü yayıncılığa elverişli
olanlar; başta Apple Macintosh olmak üzere IBM, PC ve uyumlularıdır.
(IBM uyumlu bir bilgisayarla, IBM ile yapılan bütün işlemler
gerçekleştirilebilir.)
Macintosh l984'de piyasaya çıkar çıkmaz, masaüstü yayıncılığın lideri
oldu. Sınırlı bir bütçeye sahip iletişimciler dahi, bu bilgisayarlarla
birer masaüstü yayıncısı haline dönüşüverdiler.

Masaüstü Yayıncılıkta Kullanılan Programlar

Piyasada
masaüstü yayıncılığa ve tasarıma yönelik birçok yazılım bulunmaktadır.
Tasarımcı, bu programları iyi tanımalı ve amacına uygun olanını
seçmelidir. Masaüstü yayıncılıkta kullanılan yazılımlar iki kategoriye
ayrılır :
1) Nokta esaslı (bitmapped)
2) Nesne esaslı (object-oriented)
Nokta esaslı programlar yumuşak ve resimsel efektler için idealdir. Bu
tür programlarda oluşturulan görüntüler "pixel" adı verilen
noktacıklardan oluşur. Pixeller bir araya geldiklerinde; bellek,
parlaklık, renk gibi veriler oluşturur ve bu verilere sayısal bir
özellik kazandırırlar. Pixel, bir imgenin ekran üzerinde denetlenebilen
en küçük parçasıdır. Bir görüntü alanında binlerce pixel yer alır ve
her biri sayısal bir değere sahiptir. Önceden belirlenmiş bir pixel
dizisi bir araya getirildiğinde, bir görüntü yeniden aynı kusursuzlukta
oluşturulabilir.
Nokta esaslı tasarım programları şöyle sıralanabilir : Adobe Photoshop,
Fractal Design Painter, Fractal Design Color Studio, Aldus SuperPaint.
Nesne esaslı programlarda ise; geometrik çizim, simge, logo ve diğer
tipografik uygulamalar için gereken düzgün ve keskin kenarlı görüntüler
üretilir. Bu programlar bütün imgeleri nokta yerine, çizgi ya da
vektörler halinde depolarlar. Macromedia Freehand ve Adobe Illustrator
en yaygın kullanılan nesne esaslı programlardır.
Masaüstü yayıncılıkta kullanılan yazılımlar üç temel amaca yönelik
olarak üretilir: Kelime-işlem, görüntü-işlem ve sayfa düzeni.
- Kelime-işlem programları metinlerin yazılıp yayına hazırlanmasında
kullanılır. Metinler, daha sonra görüntülerle bir araya getirilir ve
sayfa içinde düzenlenirler.
- Görüntü-işlem programları fotoğraf, illüstrasyon, simge desen vb. çalışmaların hazırlanmasında kullanılırlar.
- Sayfa düzeni programları ise; kelime-işlem programlarında yazılan
metinlerle görüntü-işlem programlarında hazırlanan imgeleri bir araya
toplayan yazılımlardır.
Bunların yanında kelime-işlem, görüntü-işlem ve sayfa düzeni
programlarını geliştirmeye yönelik destek programlar ile birlikte imlâ
yanlışlarını denetleyen yazılımlar da bulunmaktadır.
Masaüstü yayıncılık sektöründe en yaygın olarak kullanılan programlar;
Adobe Photoshop, Macromedia Freehand ve QuarkXpress programlarıdır.
Masaüstü Yayıncılıkta Kullanılan Kayıt Formatları
Masaüstü Yayıncılıkta kullanılan bir çok kayıt formatı vardır. Bu kadar
çok farklı kayıt format tipinin olması; değişik programlarda farklı
kayıt formatlarının kullanılması veya işten istenen kaliteye göre
farklı kaydedilmesinden dolayıdır.

1) EPS (Encapsulated Postscript) formatı : Eps vektörel bazlı bir kayıt
formatıdır. Bu format aslen grafik görüntüleri basmak için bir çıkış
formatı olarak oluşturulmuştur. Eps formatı kullanılarak dosyalar
QuarkXpress, Adobe illustratör veya Adobe Page Maker gibi programlara
gönderilebilir.
Eps iletişim kutusunun DCS l.0 versiyonu, CMYK ve çok kanallı dosyalar
için renk ayırımlarını kaydetmeye izin verir. DCS 2.0 formatı ise spot
renk kanalları ve bir alfa kanalı içeren Photoshop CMYK görüntülerinin
gönderilmesi için kullanılır.

2) TIFF (Tagged-Image File Format) : "İşaretlenmiş görüntü formatı"
ifadesinin kısaltılmışı olan Tiff, Aldus Corparation tarafından,
taranmış görüntülerin kaydedilmesi için geliştirilmiştir.
Tiff formatının en önemli özelliği, tiff dosyalarının
sıkıştırılabilmesidir. Tiff Options iletişim kutusunun içinde Lzw
(Lempel-Ziv-Welch) sıkıştırmasını çalıştıran bir onay kutusu vardır.
Lzw kayıpsız bir sıkıştırma formatıdır; dosya hiç bir görüntü verisi
silinmeden sıkıştırılabilir ve çoğu sayfa mizanpaj programı
sıkıştırılmış tiff dosyalarını okuyabilir.

3) PICT (Picture) : Macintosh grafik uygulamalarında kullanılan bir
kayıt formatıdır. Fakat Corel Draw gibi bazı PC programları da bu
formatı kabul ederler.
Dosyalan Pict formatında kaydederken, görüntünün çözünürlüğünü
belirlemeye olanak veren Pict File Options iletişim kutusu görünür.
Hangi iletişim kutusunun görüneceği kayıt biçimine bağlıdır.
* Gri skala dosya olarak kaydediliyorsa, 4 ton için 2 bit/piksel, 16 ton için 4bit/piksel ve 256 ton için 8 bit/piksel seçilir.
* Renkli görüntüler için kullanılabilecek seçenekler 16 bit/piksel ve 24 bit/pikseldir.

4) BMP (Bitmap) : Bu format birçok Windows grafik programı tarafından
geniş biçimde kullanılır. Çoğu multi medya programı görüntüleri almadan
önce BMP formatında kaydetmeyi gerektirir. Bmp formatındaki bir görüntü
Windows veya OS-2' ye gönderilmek üzere seçilebilir.

5) JPEG (Joint Photographic Experts Group) : Hem sıkıştırma hem de
kayıt formatıdır. Web tasarımcıları taranmış görüntüleri Web'e aktarmak
için bu formatı sıkça kullanırlar.
Jpeg, kayıplı bir sıkıştırma formatıdır, yani sıkıştırma süreci
sırasında dosyadan bazı bilgiler çıkartılır ve yakın tonlar sıkıştırma
derecesine göre tek bir ton olarak yazılır.
Jpeg formatında kaliteyi çeşitli derecelerde ayarlama imkanı vardır.
Yani dosya daha fazla yada daha az sıkıştırılabilir. Tabi ki daha az
sıkıştırma daha çok kalite anlamına gelmektedir.

6) PDF (Portable Document Format) : Pdf (Taşınabilir Doküman Formatı),
Adobe Systems tarafından oluşturulmuş bir dosya formatıdır. Pdf
formatında kaydedilen dosyalar, herhangi bir masaüstü yayıncılık
programına ihtiyaç olmadan, Adobe Acrobat Reader yazılımıyla açılabilir
ve Kullanıcı bu yazılımı kullanarak Pdf dosyalarına navigasyon ve
hypertext özellikleri ekleyebilir.
7) GIF : RGB renkteki görüntüler gif formatında kayıt edilebilir ve
hangi görüntü bölgelerinin transparan olacağı ayarlanabilir. Bu format,
ton geçişlerinin fazla bulunduğu manzara resmi gibi görüntülerde pek
kullanılmaz. Genellikle çizim ve illüstrasyon özellikleri taşıyan
görüntüler için kullanılan bir formattır.

Sayfa Tanımlama Dilleri
Sayfa tanımlama dilleri, yazıcı cihazlarda
kullanılan yazı ve grafikleri tek bir komut seti halinde birleştiren
dillerdir. Her yazıcının kullandığı bir sayfa tanımlama dili vardır.
Günümüzde en çok kullanılan sayfa tanımlama dilleri; PostScript, Pcl ve
Ouick Draw dır.
PostScript, Adobe Systems Inc. firması tarafından geliştirilmiştir ve
ilk olarak 1985 yılında pazarlanmaya başlanan Apple Lazer Yazıcılarda
kullanılmaya başlanmıştır.
Bir postscript belge hem lazer yazıcıdan hem de film çıkış cihazından
baskıya gönderilebilir. Değişik kalitede (300-3600 dpi gibi) ve farklı
platformdan (Mac, Windows, Sun, Unix gibi) çıkış almak mümkündür.
Postscript, çizgiler ve alanlar için vektörel formüller oluşturulmasını
sağlar. Böylece küçük puntolu yazılar bile net biçimde basılabilir.
Günümüzde kendi özel sayfa tanımlama dilini kullanan makineler olmasına
rağmen Postscript, baskı dünyasına neredeyse tamamen hakim bir standart
durumdadır.
Postscript dili ile üretilen efektler (çizim programlarının bazı
komutları) postscript olmayan bir yazıcıda kullanılamaz. Postscript
olmayan bir yazıcıda, sadece, ekranda görülen kalite basılabilir.

PCL, Hewlett-Packard tarafından Microsoft işletim sistemleri için geliştirilmiştir.
QUICKDRAW ise Macintosh bilgisayarlar için, Apple tarafından
geliştirilmiş bir sayfa tanımlama dilidir ve profesyonel grafik
tasarımcıların ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktır.

RIP (Raster Image Processor)
PostScript grafik ve şekilleri veya PostScript olmayan yazı ve
şekilleri film, kağıt vb. diğer materyaller üzerine çıktısının
alınabilmesi için, grafik ve şekilleri çıktıya hazır duruma getiren
programa RIP denir.
Postscript sayfa tanımlaması herhangi bir kayıt cihazına özgü olmadığı
için, sayfa baskıya hazır hale geldiği zaman, bu tanımlamanın kaydı
yapacak cihaza özgü nokta verilerine dönüştürülmesi gerekir. Bu veriler
(örneğin film üzerine) hangi noktaların pozlandırılacağını tanımlar.
RIP' ler yazı, grafik ve şekilleri tanımlayarak bu yazı, grafik ve
şekilleri büyüklü-küçüklü noktalardan tekrar oluştururlar (Rasterize
işlemi) Oluşturduğu bu görüntüyü lazer pozlandırıcıya (Recorder)' a
gönderirler. RIP'in asıl görevi bilgisayar çıktısı alınırken kağıt vb.
materyallerde nerelere mürekkep gönderileceğine karar vermektir.
RIP yöntemi, bir masaüstü yayını uygulaması tarafından oluşturulan
Postscript verinin RIP' e gönderilmesi ile başlar. Postscript veri RIP'
e gönderildiği zaman, giriş input plug-in, kalibrasyon ayarlarının
yapıldığı sayfa düzenine bağlanmıştır. Sayfa düzeni, çözümleme, ekrana
getirme, ayırma, sayfa etkileri ve benzeri işlerin nasıl olacağını
gösterir. Kalibrasyon ayarı, var olan renk tonu seviyesini gerçek renk
tonu seviyesine getirir ve bununla ilgili bazı bilgileri içerir; nokta
şekli, nokta sıklığının oranı gibi.
RIP sayfa düzenini uyguladıktan ve kalibrasyon ayarını yaptıktan sonra,
Post Script grafikler nokta grafiğine dönüştürülür. Sayfa düzeninin
özelliğine bağlı olarak işin çıktısı, yüksek netlikteki nokta grafikli
veri yada CMYK Tiff dosyası olarak alınır.
Lazer yazıcılarda kullanılan RIP' ler iki çeşittir :
1) Donanım (Hardware) Ripleri
2) Yazılım (Software) Ripleri

Donanım (Hardware) Ripleri; Kağıt, aydınger gibi materyaller üzerine
çıktı veren lazer pozlandırıcılar içine yerleştirilmiş olan RIP'
lerdir. Ucuz ve değişik amaçlarla kullanıma elverişli olduğu için
piyasada en çok kullanılan RIP çeşididir. Fakat kullanılan alanda
yetersiz kaldığında geliştirme ve yeni özellik kazandırma imkanı yoktur.
Yazılım (Software) Ripleri ise belli bir alanda etkili olarak
çalışabilmek için donanım RIP' lerine göre daha esnek olarak
geliştirilmiştir. Genellikle disket üzerinde gelir ve çoğu bilgisayarda
kullanılır. Software RIP' leri, Postscript olan yada olmayan yazı ve
şekilleri, yorumlar ve yüksek çözünürlükte bilgisayar (bitmapped)
görüntüsünü oluştururlar. Oluşturulan bu görüntüler, lazer pozlandırıcı
vasıtasıyla film vb. materyaller üzerine aktarılır.

Çözünürlük Birimleri
Çözünürlük sözlük anlamı olarak, belirli bir alan içindeki öğe sayısı
olarak açıklanabilir. Masaüstü yayıncılıkta temel olarak üç çeşit
çözünürlük birimi vardır :
1) LPI (Line Per Inch)
İnç başına düşen çizgi sayısı anlamındadır. Burada çizgi ile anlatılmak
istenen tramdır. Bu tram nokta, çizgi veya herhangi bir tram nokta
çeşidi de olabilir. LPI birimi görüntüdeki tram nokta sıklığını verir.
2) PPI (Pixels Per Inch)
İnç başına düşen piksel sayısı anlamındadır. Dijital ortamda bir
görüntü piksel adı verilen küçük noktacıklar ile oluşturulur. Bu
noktacıklar küçük karecikler şeklindedir ve ekranda görülen görüntü bu
karelerden oluşturulur. PPI birimi genellikle görüntünün tarayıcı ve
bilgisayar ortamındaki çözünürlüğünü vermek için kullanılır. Eğer bir
görüntünün çözünürlüğü 300 ppi ise bu görüntünün bir inch'inde 300
piksel var demektir. Görüntünün tamamındaki piksel sayısı da
boyutlarına göre hesaplanabilir.
3) DPI (Dot Pe Inch)
İnç başına düşen nokta sayısı anlamındadır. Görüntüden çıkış
alındığında görüntüyü oluşturmak için kullanılan noktaların çözünürlük
birimi DPI ile ifade edilir. Dpi ile ppi aynı çözünürlüğü ifade
edebilirler. Ancak tarayıcı ve bilgisayardaki çözünürlük ile çıkış
çözünürlüğünü kavramsal olarak ayırmak için kullanılırlar.
Çözünürlük ölçümünde kullanılan ölçü biriminin inç olmasının sebebi
bilgisayar ortamındaki ölçümlendirmenin inç üzerinden yapılması
yüzündendir. Çünkü bilgisayar sistemini geliştiren ülkelerdeki ölçü
sistemi, bizdeki metrik sistem yerine inç ölçü sistemidir.